آنتی اکسیدان ها ، انواع و کاربرد آن در صنعت

                                                                                                       آنتی اکسیدان ها ، انواع و کاربرد آن در صنعت

آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که از تجزیه، اکسید شدن یا تخریب حرارتی و نوری مواد به‌ ویژه پلیمرها، لاستیک‌ها، روغن‌ها و مواد غذایی جلوگیری می‌کنند.

در صنعت، بسته به نوع ماده و کاربرد، از آنتی‌اکسیدان‌های مختلفی استفاده می‌شود. در ادامه با دسته‌ بندی کلی و انواع مهم آن‌ها آشنا می شویم.

انواع آنتی‌اکسیدان در صنعت

1. آنتی‌اکسیدان‌های اولیه (Primary Antioxidants)

• وظیفه: خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از آغاز واکنش اکسیداسیون.

• مکانیزم: اغلب به‌صورت دهنده هیدروژن عمل می‌کنند.

• نمونه‌ها:

  • فنول‌های ممانعت‌ شده (Hindered Phenols):
    مانند BHT (Butylated Hydroxytoluene)، BHA (Butylated Hydroxyanisole)، Irganox 1010

  • آمین‌های ممانعت‌ شده (Hindered Amines):
    مانند AO-80، AO-50، یا Santowhite Powder

2. آنتی‌اکسیدان‌های ثانویه (Secondary Antioxidants)

• وظیفه: تجزیه و خنثی‌سازی هیدروپراکسیدها پیش از تبدیل به رادیکال آزاد.

• معمولاً همراه با آنتی‌اکسیدان‌های اولیه استفاده می‌شوند (اثر هم‌افزایی).

• نمونه‌ها:

  • فسفیت‌ها و فسفونیت‌ها (Phosphites & Phosphonites):
    مانند Tris(nonylphenyl) phosphite (TNPP)، Irgafos 168

  • تیو استرها (Thioesters):
    مانند DLTP (Dilauryl thiodipropionate)، DSTDP (Distearyl thiodipropionate)

3. آنتی‌اکسیدان‌های آمینی (Aminic Antioxidants)

• به‌ویژه در صنایع لاستیک و روغن‌های روان‌کننده کاربرد دارند.

• از نوع آنتی‌اکسیدان‌های قوی هستند که پایداری حرارتی بالایی دارند.

• نمونه‌ها:

  • Diphenylamine و مشتقات آن

  • Phenyl-α-naphthylamine (PANA)

  • N,N'-di-2-naphthyl-p-phenylenediamine (DNP)

4.آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی (Natural Antioxidants)

• عمدتاً در صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌شوند.

• نمونه‌ها:

  • ویتامین E (توکوفرول‌ها)

  • ویتامین C (اسید آسکوربیک)

  • اسیدهای فنولیک و فلاونوئیدها (مثل رزمارینیک اسید، کوئرستین)

5.آنتی‌اکسیدان‌های مخصوص پلیمرها و پلاستیک‌ها

• در پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، PVC و لاستیک طبیعی استفاده می‌شوند تا از تخریب نوری، حرارتی و اکسیداتیو جلوگیری کنند.

• ترکیب معمول:

  • Irganox 1010 (فنولی) + Irgafos 168 (فسفیتی) → ترکیب بسیار رایج در پلی‌پروپیلن (PP)

کاربرد در صنایع خاص

صنعت لاستیک (Rubber Industry)

• آنتی‌اکسیدان‌های آمینی و فنولی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی، سخت شدن و پیری زودرس لاستیک استفاده می‌شن.

• پرکاربردترین‌ها:

  • 6PPD (N-(1,3-dimethylbutyl)-N'-phenyl-p-phenylenediamine)

  • IPPD، TMQ

• این مواد در تایر، نوار نقاله، شیلنگ، تسمه، ضربه‌گیر و غیره به کار می‌رن.

 صنعت پلاستیک و پلیمر

• آنتی‌اکسیدان‌های فنولی و فسفیتی برای جلوگیری از زرد شدن، شکنندگی و افت خواص مکانیکی در اثر حرارت و اکستروژن.

• مثلاً در PP و PE:

  • ترکیب Irgafos 168 (ثانویه) + Irganox 1010 (اولیه) رایج‌ترین فرمولاسیون است.

 صنعت روغن و روان‌کننده‌ها

• آمین‌های آروماتیک و فنول‌ها برای جلوگیری از اکسیداسیون روغن در دمای بالا استفاده می‌شن.

• باعث افزایش عمر مفید روغن موتور و روغن هیدرولیک می‌شن.

 صنعت غذا و دارو

• ویتامین E و C، BHA، BHT برای جلوگیری از تند شدن چربی‌ها و اکسیداسیون ترکیبات حساس به کار می‌رن.

 صنعت رنگ، رزین و پوشش‌ها

• فسفیت‌ها، فنول‌ها و HALS برای افزایش مقاومت در برابر نور، حرارت و اکسیداسیون رنگدانه‌ها استفاده می‌شن.